Θύμα & Θύτης - Η ηδονή της οδύνης
Ξεκινώντας να περιγράψουμε το δίπολο θύτη - θύματος, μπορούμε να αναφερθούμε σε αυτό σαν ένα δίπολο φόβου - θυμού.
Χαλεπώτερον ηδονή μάχεσθαι ή θυμώ
(Είναι πιο δύσκολο να αντιστέκεσαι στην ηδονή παρά στην επιθυμία)
Πόσο εξοικειωμένοι είμαστε με αυτό άραγε; Πόσο καλή σχέση έχουμε με τον θυμό μας, ή μήπως τον φοβόμαστε; Πόση εγρήγορση έχουμε γύρω από ένα τέτοιο συναισθηματικό γεγονός της εσωτερικής μας ζωής;
Όταν λέμε "καλή σχέση" και "εγρήγορση" εννοούμε ότι μπορούμε να συντονιστούμε μέσα από το κέντρο της καρδιάς μας και να την αναγνωρίσουμε, όταν μια τέτοιου είδους ψυχολογική κατάσταση εμφανιστεί. Κακή σχέση είναι να μην έχουμε συνείδηση και απλώς να αντιδρούμε ασυνείδητα και μηχανικά.
Φόβος και συμμόρφωση - Οργισμένη ενστικτώδης αντίδραση:
Αυτές οι δύο καταστάσεις μπορούν να περιγράψουν με ωραίο τρόπο την επιβίωση του παιδιού, σε μία οικογένεια όπου οι γονείς είναι δεμένοι μαζί σε ένα σπιράλ καθοδικό και αδιέξοδο του θύτη και του θύματος. Μόνη λύση η εγρήγορση, δηλαδή να μάθουμε να αναγνωρίζουμε μέσα μας τον λάθος τρόπο με τον οποίο οργανώνουμε την ενέργεια μας. Σαν παιδιά μαθαίνουμε να στραγγαλίζουμε τη ζωτικότητα μας και να μας σαμποτάρουμε. Όπως λέει με άλλα λόγια το παραπάνω ρητό, είναι ποιο εύκολο να γλιστρήσεις σε μια παθολογική ευχαρίστηση, παρά να ακολουθήσεις μια υγιή επιθυμία.
Είναι τραγικό να βλέπουμε τους γονείς μας να αντλούν χαρά με το να πληγώνουν ο ένας τον άλλον, ή να χωρίζουν άκαρδα και σκληρά.
Είναι επίσης τραγικό να βλέπουμε στη συνέχεια, τι θα θέλαμε για εμάς, ενώ την ίδια στιγμή ο τρόπος που το ζητάμε είναι τέτοιος, που ποτέ δεν θα το πάρουμε!
Δείτε τον εαυτό σας σαν να θέλει να κάνει μια ιδανική για εσάς σχέση, αλλά τη ίδια στιγμή η αντιδραστική ασυνείδητη συμπεριφορά σας δημιουργεί πάντα την σχέση που γνωρίζετε να κάνετε, αυτή που έχετε ήδη δει από τους γονείς σας!
Μέσα από αυτή την εσωτερική σύγκρουση και αναταραχή, προσπαθούμε με αυτό τον τρόπο να νιώσουμε ασφάλεια και να πάρουμε ή να δώσουμε σε μία σχέση.
Οι περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις εμφανίζονται μέσα στο πλαίσιο κυρίως της συντροφικότητας, αλλά και σε άλλα πλαίσια όπως το επαγγελματικό ή το γονεϊκό.
Ο ρόλος του σωτήρα είναι αυτός που συμπληρώνει το τρίγωνο (θύμα - θύτης - σωτήρας) και συνήθως είναι ρόλος που σαν παιδιά έχουμε αναλάβει στην οικογένεια. Για το ρόλο του σωτήρα μιλήσαμε αναλυτικότερα στο προηγούμενο άρθρο «Ο Ναυαγός». Εδώ θα αναφερθούμε κυρίως με βάση την εσωτερική αναπαράσταση που έχει ενδοβάλει ο σωτήρας από το γονεϊκό δίπολο και χρειάζεται να αναστείλει στην ενήλικη ζωή του.
Ας δούμε λοιπόν παρακάτω τρία παραδείγματα οικογενειακής τριγωνοποίησης θύμα - θύτη - σωτήρα:
1. Ρόλος «Ο Φροντιστής»
Παράδειγμα: Δύο γονείς χωρίζουν και το παιδί μένει και μεγαλώνει μόνο με τον έναν, απουσία του άλλου.
Παρόλο που οι γονείς έχουν χωρίσει, ασυνείδητα εξακολουθούν να συντηρούν τις δύο θέσεις θύματος και θύτη (φοβισμένος - θυμωμένος) και παραμένουν έτσι σε μια εμπλοκή, εξαιτίας του ότι έχουν αποχαιρετιστεί σωματικά αλλά όχι συναισθηματικά.
Παρατηρείται η εικόνα ενός δυσβάσταχτου φορτίου, όσο προβάλει ο ένας πάνω στον άλλο την ενοχή για την ενεργή εγκατάλειψη ή για την παθητική συμμετοχή. Ο σωτήρας σε ρόλο φροντιστή, φροντίζει πότε τον έναν πότε τον άλλο, ή μόνο τον έναν, έτσι ώστε να ανακουφιστούν από τον μη αποχαιρετισμό τους.
Εδώ η λύση για τον σωτήρα, είναι να δει τους γονείς ως γονείς και όχι ως ζευγάρι, συνεπώς ξαναβρίσκει την θέση του και οι γονείς τη δική τους. Το παιδί δείχνει ταπεινότητα στους γονείς, κάτι που ενώνει τους γονείς σαν γονείς και όχι σαν ζευγάρι.
2. Ρόλος «Ο Παραπονούμενος - Ο υποφέρων» (Ο αναζητητής του σωτήρα)
Παράδειγμα: Δυο γονείς δεν μπορούν να χωρίσουν καθώς δεν μπορούν να διαχωριστούν.
Σ' αυτή την περίπτωση, ο θύτης με το θύμα ακινητοποιούνται στη μέση, καθώς δεν μπορούν να αποσυνδεθούν μεταξύ τους. Όταν ο ένας κοιτά το φόβο του, επάγει στον άλλο το θυμό και το αντίστροφο. Η ικανότητα του διαχωρίζεσθαι λείπει και τότε το παιδί σωτήρας, έρχεται προς το ζευγάρι προσπαθώντας σαν δράστης - σωτήρας να τους σώσει - χωρίσει. Ο παραπονιάρης είναι ένας γνωστός ρόλος στο ζευγάρι, όπου αμφότεροι σαμποτάρουν τον εαυτό τους στη σύνδεση με τη ζωή και την ζωτικότητα μέσα τους.
Ο σωτήρας (το παιδί) μπορεί να λύσει αυτή την σύγκρουση και να αναγνωρίσει ότι ίσως μέσα του υπάρχουν δύο κομμάτια, ένας φοβισμένος σωτήρας και ένας θυμωμένος σωτήρας. Όταν έρθει σε επαφή με αυτά τα δικά του κομμάτια μπορεί να τα συνθέσει και να συνδέεται μέσα από αύτη την νέα θέση. Αυτή η θέση του επιτρέπει να σώζει μόνος του τον εαυτό του όποτε χρειαστεί.
3. Ο ρόλος «Ο επίσημος ασθενής» (Τάση προς την οδύνη και την επαναληπτική απόσυρση με καλλιέργεια της εκδίκηση μέσα του)
Παράδειγμα: Ένα ζευγάρι ίσως χωρίσει (όχι απαραίτητα), με την παρέμβαση και την καταλυτική συμμετοχή ενός παιδιού που αναλαμβάνει την ευθύνη για το χωρισμό, παίρνοντας τη θέση συνήθως του θύματος και στηρίζοντας τον στον χωρισμό. Τι γίνεται τότε;
Πολλές φορές το θύμα επιμένει με υπεροψία στον ρόλο του ασθενή, επιθετικά προς τον θύτη, δεσμεύοντας τον στην μη λύση (επίσημος ασθενής). Ο θύτης εναλλάσσει σαδομαζοχιστικά την θέση του με το θύμα. Συμμετέχουν και οι δύο σε κινήσεις, αλλάζοντας θέσεις μέσα σε ένα σαδομαζοχιστικό δίδυμο. Όταν ο ένας από τους δύο θελήσει να φύγει, συνήθως με τη βοήθεια του σωτήρα (παιδιού), ο υπερόπτης θύμα ζητά από τον σωτήρα να φέρει πίσω τον θύτη. Αυτός που εν τω μεταξύ προσπαθούσε να ξεφύγει, το κάνει συνήθως όπως είπαμε μέσω της βοήθειας του δυνατού σωτήρα. Αυτή η σύνδεση πολλές φορές επιτρέπει στο θύμα να εναγκαλίζεται τον θύτη και ο θύτης να είναι χαρούμενος με τη δέσμευσή του, παρόλο το βάρος που έχει η δέσμευση να κουβαλά το θύμα. Φαίνεται ότι τους ενώνει σφικτά και παθιασμένα ένας σαδομαζοχισμός.
Η δραματική φιγούρα εδώ είναι του σωτήρα δράστη (παιδί), καθώς συμβαίνει η αποπλάνηση του παιδιού από τη μητέρα ή τον πατέρα για να τους ανακουφίσει. Τον θύτη από την στέρηση της οικειότητας (λόγω της οργής) και το θύμα από την αίσθηση αδυναμίας (λόγω του φόβου).
Το κόστος του σωτήρα βρίσκεται στο ότι αναπαριστά μέσα του αυτή την σαδομαζοχιστική σχέση των γονιών. Κατόπιν αυτό στη ζωή του εκδηλώνεται σαν μοτίβο μοναξιάς στις σχέσεις του, καθώς παίρνει το ρόλο του αποπλανώ - αποπλανούμαι και επάγει αντίστοιχους ρόλους στους ερωτικούς συντρόφους που συναντά στην αληθινή ζωή. Αναπαράγει το ίδιο μοτίβο ξεκινώντας κάποια σχέση, με απώτερο σκοπό να έχει την εκδίκηση αργότερα σαν ικανοποίηση.
Ο σωτήρας (παιδί) ελευθερώνεται με την βαθιά εσωτερική αποδοχή (είναι εντάξει) της εικόνας του σαδομαζοχιστικού ζεύγους.
Στη ζωή του σωτήρα κυριαρχεί ο παλιός ρόλος αποπλάνησης συντρόφων. Όταν το βλέπει και μπορεί να βγει από αυτό, με αυτόν τον τρόπο το έχει ήδη λύσει. Όταν γίνομαι σωτήρας του εαυτού μου, χρειάζεται να είμαι σε θέση παρατηρητή με αγάπη για τον εαυτό μου.
Τελικά το δούναι και λαβείν στη σχέση του ζευγαριού, είναι μία ισορροπία που πάντα χρειάζεται να τη βλέπουμε με ταπεινότητα και χωρίς φαντασιακές προσδοκίες. Αυτό από μόνο του μπορεί να μας βάλει στο σωστό δρόμο όπου αναγνωρίζουμε ότι αυτό το δούναι και λαβείν είναι περιορισμένο σε κάθε συντροφική σχέση.
Όταν παραβιάζουμε αυτό το νόμο, χρειάζεται να επαναφέρουμε μια ισορροπία και αυτό είναι μία καλή προσέγγιση που δίνει τη λύση!