Η έκφραση fork in the road, στη μεταφορική της έννοια, περιγράφει μία κρίσιμη στιγμή απόφασης στη ζωή, όταν απαιτείται να επιλέξουμε κάποια, ανάμεσα σε συγκεκριμένες
επιλογές.
Από τη στιγμή δε, που θα κάνουμε την επιλογή μας, δεν μπορούμε να την ανακαλέσουμε. Σε ρωσικές παραδοσιακές ιστορίες, επαναλαμβάνεται το μοτίβο του πολεμιστή, ο οποίος φτάνοντας σε ένα σταυροδρόμι, αντικρίζει μια πέτρινη επιγραφή με την εξής προειδοποίηση: «Αν κατευθυνθείς αριστερά, θα χάσεις το άλογό σου. Αν κατευθυνθείς δεξιά, θα χάσεις το κεφάλι σου».
Η επιλογή μας εμπρός σε μία τέτοια κρίσιμη κατάσταση συνήθως καθορίζεται από το ψυχολογικό υπόβαθρό μας. Επιλέγουμε, δηλαδή, είτε να προχωρήσουμε στο άγνωστο κι ας
ανησυχούμε γι’ αυτό, (να χάσουμε το άλογο) ή να παραμείνουμε στο γνωστό, ώστε με τον τρόπο αυτόν, να ανακουφιστούμε από κάθε ανησυχία για το διαφορετικό (να χάσουμε το κεφάλι μας, την έως τώρα ζωή μας, με άλλα λόγια).
Στο σημείο αυτό, ζωτική σημασία έχει η προσοχή μας να είναι εστιασμένη στο παρόν!
Ωστόσο, για να είμαστε σε θέση να επιλέγουμε την πρόκληση της στιγμής, θεμελιώδες είναι να διατηρούμε την προσοχή μας ελεύθερη από περισπασμούς, έχοντας καλλιεργήσει την ικανότητα να την επαναφέρουμε στην παρούσα στιγμή. Έχοντας δηλαδή μάθει να αναγνωρίζουμε τις σημαίνουσες στιγμές και να ανταποκρινόμαστε σε αυτές ενεργητικά, όταν τις συναντάμε στον δρόμο μας.
Σε σημαντικές σχέσεις μας, κατά την επικοινωνία μας, συμβαίνει να προκύπτει έξαφνα κάποια φορτισμένη κρίσιμη στιγμή, που όταν σκοντάψουμε επάνω της νιώθουμε την απειλή αλλαγής.
Διαταράσσεται δηλαδή το οικείο πλαίσιο κανόνων λειτουργίας της σχέσης. Η θέση μας μέσα στη σχέση αμφισβητείται κι εμείς καλούμαστε να κινηθούμε στο άγνωστο. Επακόλουθο είναι να ανεβαίνει το επίπεδο της ανησυχίας μας και, όπως ακριβώς o Ρώσος πολεμιστής, να νιώθουμε φορτισμένοι στο παρόν, επειδή καλούμαστε να αποφασίσουμε.
Έχει προκύψει μια κρίση που απαιτεί λύση: είτε να επαναδιαπραγματευτούμε τη σχέση με τον άλλο ή τους άλλους, ή ακόμη και με τον ίδιο μας τον εαυτό, είτε να συνεχίσουμε σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Ενδείξεις ότι «είμαι στο παρόν» αποτελούν η αυθεντικότητα της ανταπόκρισης και η περιέργεια για εξερεύνηση νέων προοπτικών για τη σχέση.
Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές της ζωής μας, έχουμε την τάση να απαλλαγούμε από την ανησυχία της αυθεντικότητας. Αν όμως ακολουθήσουμε τον δρόμο της απαλλαγής, εξακολουθώντας να ερμηνεύουμε το παρόν σύμφωνα με το γνωστό παρελθόν, χάνουμε την εμπειρία της εξερεύνησης.
Οι κρίσιμες στιγμές έχουν ελάχιστη διάρκεια, από 1 έως 10 δευτερόλεπτα, σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχίατρο & ψυχαναλυτή Daniel Stern (1934-2012). Καθώς αυτό το στοιχείο
επαναμορφοποιεί το πλαίσιο αναφοράς του τρόπου με τον οποίο συσχετιζόμαστε, αλλάζει τη σχέση οριστικά.
Χρειάζεται να κατανοήσουμε (α) γιατί είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα forks in the road και (β) γιατί επιλέγουμε τον ένα δρόμο η τον άλλο. Ο Stern επισημαίνει πως οι στιγμές αυτές, πέραν της σημασίας τους στο «τώρα», το σημαντικότερο είναι ότι συνδέονται με μία στιγμή μας στο μέλλον. Το πώς θα συμπεριφερθούμε στη «στιγμή», στο «τώρα», καθορίζει τι θα συμβεί σε κάποια στιγμή στο μέλλον μας και πώς θα επιλυθεί μία κρίση που θα έχει δημιουργηθεί.
Με αυτόν τον τρόπο, μορφοποιείται το πεδίο της σχέσης. Θα αλλάξει έξαφνα σε κάποια στιγμή στο μέλλον, από την οποία και μετά η σχέση θα είναι διαφορετική, ανάλογα με τη στάση που είχαμε επιλέξει κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Επομένως, χρειάζεται να είμαστε προετοιμασμένοι, να μην «απουσιάζουμε», να είμαστε «παρόντες» στις στιγμές. Κι αυτό, όπως είπαμε παραπάνω, επειδή είναι η αυθεντικότητα της
ανταπόκρισής μας που καθορίζει και μορφοποιεί το νέο πλαίσιο κανόνων των σχέσεων.
Η ζωή μας αλλάζει αναπόφευκτα, το μυστικό όμως βρίσκεται στην ανακάλυψη της αλλαγής! Αποκτούμε διαφορετική εγρήγορση, εξερευνούμε εσωτερικά και ασκούμαστε πρακτικά,
μόνο όταν αναγνωρίζουμε τις στιγμές που αναφέρει ο Daniel Stern και τις αποθησαυρίζουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Με αυτόν τον τρόπο, ανακαλύπτουμε εκ νέου τον ίδιο μας τον
εαυτό.
Για να επαναπρογραμματίσουμε τον εγκέφαλό μας, χρειάζεται πρώτα να αλλάξουμε τον νου μας επιλέγοντας συστηματικά την πρόκληση – fork in the road της εξερεύνησης της εμπειρίας στο παρόν, αντί να ερμηνεύουμε το παρόν σύμφωνα με το παρελθόν.
YVONNE AGAZARIAN
Από την άλλη, είναι ανθρώπινο να επιζητούμε να ζούμε στο γνωστό. Με αυτόν τον τρόπο, διατηρούμε μία ταυτότητα, γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, ξέρουμε τι να περιμένουμε, ανάλογα
με τις προσδοκίες μας για το μέλλον αλλά και για την καθημερινότητά μας, και τι περιμένουν οι άλλοι από εμάς.
Όμως, αυτή η στάση συνοδεύεται από τον φόβο της απώλειας όλων όσων κατέχουμε και τα οποία μας προσδίδουν ταυτότητα. Και εφόσον είναι βέβαιο ότι όλα αυτά θα χαθούν, ακολουθεί και ο φόβος του θανάτου!
Στην πραγματικότητα, αυτό συμβαίνει επειδή αποφεύγουμε να δεχόμαστε τις προκλήσεις και να εξερευνούμε: Απλώς, λοιπόν, εξακολουθούμε να συντηρούμε μία εικόνα. Φυσικά, η εικόνα μας είναι εξίσου σημαντική με το ποιοι είμαστε. Αυτά τα δύο χρειάζεται να βρίσκονται σε συμφωνία.
Το πρόβλημα είναι όταν επενδύουμε αποκλειστικά στην εικόνα μας ολόκληρη τη ζωή και την ταυτότητά μας. Όσο για τον φόβο του θανάτου, αυτός υπάρχει κυρίως επειδή αποφεύγουμε να ζούμε τη ζωή στο παρόν, μένοντας μακριά από τις προκλήσεις, δηλαδή ζώντας «περιφερειακά»! Ζούμε σαν να γνωρίζουμε τι θα ακολουθήσει, ενώ η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν γνωρίζουμε κάτι τέτοιο.
Πρόκληση θεωρούμε την επίταση της προσοχής μας στην εσωτερική μας πραγματικότητα. Κάτι αντίθετο στη συνηθισμένη ερμηνεία της έννοιας πρόκληση, ως επικέντρωσης της προσοχής σε κάποιο εξωτερικό κατόρθωμα, για παράδειγμα μια αναρρίχηση στα Ιμαλάια.
Να επιβιώνει κάποιος, αποφεύγοντας τα forks in the road, δεν είναι κακό, ούτε θέμα ηθικής ενοχής. Πρόκειται για άγνοια και έλλειψη ανάπτυξης της δυνατότητας για υψηλή νοημοσύνη,
που διαθέτουμε ως ανθρώπινα όντα. Δηλαδή, διαυγή αντίληψη, διορατικότητα, διαίσθηση.
Η υψηλή νοημοσύνη είναι απαραίτητη, ώστε σταδιακά να μπορέσουμε να συνδέσουμε την εικόνα μας με αυτό που πραγματικά είμαστε.
Το να κατοικούμε στην άκρη του αγνώστου, ενέχει ανησυχία. Παραμένοντας σε αυτήν την ανησυχία στις κρίσιμες στιγμές και συστηματικά επιλέγοντας την πρόκληση που κάθε φορά υπάρχει σε αυτές, μαθαίνουμε να εξερευνούμε και να ανακαλύπτουμε το παρόν, αντί να το εξηγούμε σύμφωνα με το παρελθόν μας.