Υπάρχουν δύο μοντέλα επιβίωσης στην ψυχολογία όπως και στη φύση, του θηρευτή και του θηράματος. Αν δεν επιλέξουμε σωστά, είναι πολύ πιθανόν να χάσουμε κάτι σημαντικό...
Τι σημαίνει όμως αυτό; Η φράση του Ιησού περιγράφει πολύ ωραία:
«Κοιτάξτε τα πουλιά στον ουρανό που δεν σπέρνουν και δεν θερίζουν κι όμως ο ουράνιος πατέρας τα τρέφει»
Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ζούμε σε μία εποχή όπου υπάρχουν τα πιο πολλά αγαθά και τα μέσα παραγωγής για την τροφή μας, καθώς και η μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια. Έτσι, όλο και περισσότερο μοιάζουμε με πουλιά που δεν εξερευνούν πια για την τροφή τους έτσι κι εμείς δεν χρειάζεται να εξερευνούμε πια τη ζωή.
Κάποιοι μπορεί να στηρίζονται συναισθηματικά στην τύχη γι' αυτά που η ζωή τους προσφέρει χωρίς κόπο και κάποιοι άλλοι δεν υπολογίζουν καθόλου στην τύχη αλλά μόνο στην προσπάθεια τους να συντηρούν δεσμά. Η άντληση ευχαρίστησης από τους δεσμούς με τους άλλους, ιδιαίτερα από τους γονείς και το κοντινό οικογενειακό δίκτυο, δεν έχει κανένα όριο και υπάρχει κίνδυνος να χάσουν τον δρόμο τους και να ζουν ερωτευμένοι με τα δεσμά τους. Η ευγνωμοσύνη τότε γίνεται ένα εμπόδιο σε αυτόν τον δρόμο.
Ο τυχερός ευγνώμων
Πρόσφατα κάποιος θεραπευόμενος συζητούσε για το πόσο τυχερός ήταν πάντα στη ζωή του. Ένιωθε τύχη για την οικογένεια που μεγάλωσε, καθώς οι γονείς του είχαν αρκετά χρήματα και μπορούσαν να του παρέχουν μια άνετη ζωή, ακόμη και τώρα που ο ίδιος είναι στην ηλικία των 40 ετών. Την τελευταία περίοδο σχεδίαζε να παντρευτεί και να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια. Ξαφνικά όμως ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας της μέλλουσας συζύγου, έσβησε για πάντα την πιθανότητα να αποκτήσουν δικά τους παιδιά και βρέθηκε σε μία κατάσταση όπου χρειάστηκε να φροντίζει τη σύντροφο του μέσα στην ασθένεια της. Η όλη κατάσταση τον θύμωνε πολύ, καθώς η ζωή δεν κινούταν πια προς την κατεύθυνση που υπολόγιζε. Έχοντας συνηθίσει να θεωρεί τον εαυτό του τυχερό, συμμορφωνόταν πλήρως και δεν υπήρχε όριο στην ευγνωμοσύνη του προς τους γονείς. Όταν έδινε τη συμμόρφωση, έπειτα έπαιρνε την επιβράβευση που την ονόμαζε τύχη. Τώρα χρειάζεται να δίνει, πειθαρχώντας τον εαυτό του καθώς δεν υπάρχει κάποια επιβράβευση. Η υπακοή σαν έρωτας με τα δεσμά, έχει οπωσδήποτε τα οφέλη της μέσα από σκέψεις και υπολογισμούς για το μέλλον, μήπως όμως χάνουμε τον εαυτό μας έτσι σιγά σιγά για πάντα; Όταν τον ρώτησα αν θεωρεί τον εαυτό του θήραμα η κυνηγό ήταν σίγουρος ότι ήταν θήραμα και κατάλαβε αμέσως γιατί θα χρειαζόταν να γίνει κυνηγός.
Η γεμάτη προσπάθεια ευγνώμων
Την ίδια περίοδο κάποια καθηγήτρια αγγλικών μου είπε ότι δεν πιστεύει καθόλου στην τύχη παρά μόνο στην προσπάθεια της. Η ίδια εργάζεται από το πρωί έως το βράδυ για να ξεπληρώσει ένα δάνειο που είχαν πάρει οι γονείς της για να χτίσουν ένα σπίτι, καθώς οι ίδιοι αδυνατούσαν να εργαστούν. Η μεγάλη επένδυση της στους οικογενειακούς δεσμούς ήταν ολοφάνερη.
Στις δυο περιπτώσεις που αναφέραμε σαν παράδειγμα παραπάνω, παρατηρούμε ίσως τον ίδιο ρόλο (αυτό-σαμποτέρ) στους δεσμούς μας, σε δυο διαφορετικές εκδοχές. Η επιβίωση σαν θήραμα αδύναμο για να ξεφύγει από τη μοίρα του στη ζωή, στην μία περίπτωση και ο κυνηγός που λιμοκτονεί γεμάτος προσπάθεια, στην άλλη. Και στις δυο περιπτώσεις ψυχολογικά, κανείς από τους δυο δεν αναγνωρίζει την ευκαιρία, ή δεν υπάρχει περιέργεια και εγρήγορση, για εξερεύνηση και ανακάλυψη.
Όταν δίνω από ευγνωμοσύνη προσέχω να μην χάνω τον δρόμο μου και το ποιος είμαι.
Είναι καλύτερα για εμάς να βαδίζουμε προς το ποιοι είμαστε πραγματικά. Χρειάζεται να βάλουμε ένα όριο στην ευγνωμοσύνη μας εξερευνώντας τους οικογενειακούς δεσμούς και όχι να ενισχύουμε τα δεσμά μας.
Όπως στη φύση, ο κυνηγός - θηρευτής έχει ορισμένες ευκαιρίες για να βγει και να πιάσει την τροφή του. Αν δεν τα καταφέρει θα παραμείνει νηστικός ή μπορεί και να λιμοκτονήσει. Έτσι λοιπόν εμείς όταν ψυχολογικά παίρνουμε την θέση του θύματος - θηράματος μπορεί να επιβιώσουμε για ένα βραχύ διάστημα, όμως δεν θα τα καταφέρουμε σε ένα μεγαλύτερο. Αν ποτέ δεν εξερευνούμε ως θηρευτές, μαθαίνουμε να παραμένουμε με τα όρια μας κλειστά σε κάτι νέο. Δεν ενσωματώνουμε διαφορετικότητες και η προσαρμοστικότητα μας μειώνεται αισθητά. Δεν είμαστε σε εγρήγορση αλλά σε νωθρότητα. Χρειαζόμαστε τις ικανότητες του κυνηγού για επιβίωση σε ποιο μακρά χρονικά διαστήματα.
Όταν εξερευνούμε, έχουμε την ευκαιρία να αναπτυχθούμε και να ανακαλύψουμε. Χρειάζεται να κοιτάξουμε κυρίως τα οικογενειακά δεσμά μας για να απελευθερωθούμε.
Αυτό που μας διδάσκουν τα ζώα που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας είναι πως συχνά χρειάζεται να είμαστε οι θηρευτές - κυνηγοί και όχι τα θηράματα.
Για παράδειγμα, μια τίγρης μπορεί να αναπτύξει πολλή μεγάλη ταχύτητα μόνο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, όταν κυνηγά την τροφή της. Κατά την διάρκεια αυτού του κυνηγιού η θερμοκρασία στο σώμα της ανεβαίνει τόσο πολύ που χρειάζεται να σταματήσει σύντομα έτσι ώστε να πέσει η θερμοκρασία στα φυσιολογικά επίπεδα. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί περιορισμένα αλλιώς σύντομα εξαντλείται. Συχνά επιτυχημένη έκβαση της κυνηγετικής της τεχνικής, περιλαμβάνει ενέδρα. Παρά τον όγκο τους, οι τίγρεις μπορεί να φτάσουν σε ταχύτητες περίπου 49-65 χμ/ώρα, αν και μπορούν να το κάνουν μόνο σε μικρά ξεσπάσματα, δεδομένου ότι έχουν σχετικά μικρή αντοχή. Κατά συνέπεια, οι τίγρεις πρέπει να είναι σχετικά κοντά στο θύμα, πριν αποκαλύψουν τη θέση της ενέδρας τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι εάν το θήραμα «μυρίσει» την τίγρη στον αέρα και αρχίσει να τρέχει, εκείνη εγκαταλείπει πάραυτα, χωρίς καν να καταβάλλει προσπάθεια να κυνηγήσει το θήραμα.
Αρά λοιπόν, χρειάζεται να μπορούμε να επιβιώνουμε και να έχουμε την ικανότητα όποτε μας δοθεί η ευκαιρία να εξερευνούμε. Αυτή ακριβώς είναι και η διαφορά μας από τα άλλα ζωντανά πλάσματα!