Όταν κατευθύνουμε την προσοχή μας προς στον εαυτό μας με σκοπό να τον εξερευνήσουμε, διαπιστώνουμε σύντομα ότι δεν είναι εύκολη διαδικασία.
Γρήγορα μπορεί να παραιτηθούμε από την προσπάθεια και τελικά να καταλήξουμε να σκεφτόμαστε όλα τα άλλα καθημερινά πράγματα εκτός από εμάς. Έτσι απλώς υπάρχουμε, καθώς το πραγματικό βίωμα του τι σημαίνει να είμαστε ανθρώπινα όντα και όχι κάτι «μηχανικό» διαφεύγει της εστιασμένης προσοχής μας. Με αυτόν τον τρόπο όλη η ζωή μπορεί να περάσει χωρίς προσοχή, χωρίς υπαρξιακή εγρήγορση, σαν να ζούμε σε ένα όνειρο.
Σκεπτόμαστε για τα πάντα, αλλά δεν σκεπτόμαστε για το αν ο τρόπος με τον οποίο σκεπτόμαστε είναι σωστός, επομένως δεν είμαστε συνειδητοί.
Συνήθως αντιδρούμε και είμαστε αποσυνδεδεμένοι καθώς κινούμαστε μέσα στην καθημερινότητα μας σκεπτόμενοι πότε το παρελθόν και πότε το μέλλον. Για παράδειγμα εάν χρειάζεται να περπατήσουμε πάνω στον πάγο αυτόματα καταλαβαίνουμε ότι είμαστε σε εγρήγορση. Δηλαδή, όταν απαιτείται να ανταποκριθούμε με όλη μας την ύπαρξη στο παρόν, καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούμε να λειτουργούμε μηχανικά.
Εφόσον αρχίσουμε να σκεπτόμαστε σχετικά με εμάς γρήγορα ανακαλύπτουμε ότι η σκέψη μας είναι εξαιρετικά ανεπαρκής καθώς δεν συνοδεύεται από τα απαραίτητα αντίστοιχα βιώματα. Έχουμε τότε μικρή ή και καθόλου επιθυμία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.
Χωρίς επιθυμίες δεν μπορούμε να ζήσουμε, όμως οι μικρές επιθυμίες μας κάνουν φαντάσματα, σκιές του εαυτού μας, καθώς απαιτούν πολύ μικρή ενέργεια για να υλοποιηθούν. Μόνο κάτι μεγάλο σαν επιθυμία, όπως το να βρούμε ποιοι πραγματικά είμαστε απαιτεί και προσκαλεί μεγάλη ενέργεια ζωής για την υλοποίηση του.
Ιδιαίτερα, οι επιθυμίες για απόλαυση, ή κατάκτηση εξωτερικών αγαθών και γενικά η προσπάθεια να προσαρμόσουμε τη ζωή και τους άλλους σε αυτό που εμείς γνωρίζουμε ως ο κόσμος μας, είναι συνήθως μία λεκτική και όχι βιωματική ιστορία του εαυτού μας. Αυτό που αποζητά μία ψυχολογική συνέχεια ώστε να μην νιώθουμε ανασφάλεια, συνήθως είναι οι πρώιμες παιδικές εικόνες και ρόλοι που είναι καταγεγραμμένα στο ασυνείδητο και τα οποία μας συνδέουν κυρίως με την επιδίωξη της ευχαρίστησης και την αποφυγή του πόνου.
Όταν επιθυμώ κάτι δεν είναι η ευχαρίστηση αυτό που οδηγεί σε εσωτερική αποδιοργάνωση αλλά η αποσύνδεσή μου και η έλλειψη ουσιαστικής κυριαρχίας πάνω στην επιθυμία. Ο πόθος μας ικανοποιείται ή καταπιέζεται χωρίς την συνειδητή παρουσία μας. Όταν για παράδειγμα έχω μια επιθυμία για φαγητό τότε είτε παθητικά παραδίνομαι και πηγαίνω κατευθείαν στο ψυγείο ικανοποιώντας την επιθυμία μου ή την αρνούμαι και την καταπιέζω δημιουργώντας εσωτερική σύγκρουση. Θα χρειαστεί με επιμέλεια να μαγειρέψω αυτό ακριβώς που θα ήθελα φροντίζοντας να παραμένω πλήρως συνδεδεμένος σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας, ή θα χρειαστεί να παραμείνω συνδεδεμένος με το βίωμα του πόνου και της στέρησης έως ότου ηρεμήσω.
Η πρακτική είναι να ζήσουμε συνειδητά με τις επιθυμίες μας, να μην τις απορρίπτουμε αλλά ούτε και να χανόμαστε μέσα σε αυτές, έως ότου να μην έχουν κάποια επίδραση πάνω μας, ώστε η προσοχή μας να παραμένει ελεύθερη.
Σαν ενήλικες χρειάζεται να συνεχίζουμε να είμαστε συνδεδεμένοι με την επιθυμία και τη λαχτάρα συνεχώς, ανεξάρτητα αν θα αποκτήσουμε ή όχι το αντικείμενο της λαχτάρας μας.
Η ελευθερία της προσοχής ξεκινά όταν έχουμε μία ιδιαίτερη ικανότητα να κυριαρχούμε πάνω στους πόθους και τους φόβους μας. Στη μία περίπτωση αυτό μας βοηθά να μην γραπωνόμαστε πάνω σε κάτι ή κάποιον και στη δεύτερη ο φόβος του να μην φοβηθούμε μας συγκρατεί από το να μην αρχίσουμε να αποσυρόμαστε και να απομακρυνόμαστε.
Σε πρακτικό επίπεδο στην καθημερινή ζωή, πολλές φορές απαιτείται η συστηματική εκπαίδευση και άσκηση της ικανότητας να παρατηρεί κανείς και να μάθει να ανταποκρίνεται εσωτερικά, παρά απλώς να αντιδρά στα εξωτερικά ερεθίσματα.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα κατά την κοινωνικοποίηση μας μεγαλώνοντας, είναι το γεγονός ότι τη θέση της αδιάσπαστης προσοχής πήρε η ψυχαναγκαστική προσαρμογή και η επανάληψη.
Τέλος γνωρίζουμε ότι η προσοχή μας μοιράζεται στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο. Όταν αποτραβηχτούμε σε μία κατάσταση ησυχίας, τότε η εστίαση της προσοχής εσωτερικά είναι πιο εύκολη. Όταν όμως αλληλεπιδρούμε στην καθημερινότητα, η προσοχή στο εσωτερικό χάνεται. Η εξωτερική εστίαση όταν είναι συνειδητή αφορά ρόλους που παίζουμε σε κάθε πλαίσιο που υπάρχουμε, πχ. γονεϊκό, συντροφικό, επαγγελματικό, αυτοανάπτυξης. Απαιτείται μια εκπαίδευση της προσοχής μας στο παρόν, του πλαισίου του ρόλου και του στόχου που χρειάζεται από εμάς να υπηρετήσουμε κάθε φορά στη σχέση μας με τους άλλους.
Η εσωτερική προσοχή είναι απαραίτητη για να μην ταυτιζόμαστε με τους άλλους, ενώ η εξωτερική προσοχή για να υπηρετούμε τον κόσμο!